Tað er ikki ofta, at ein sjónvarpsrøð situr eftir í kroppinum - sum fekst tú nevan í búkin. Men mini-røðin Adolescence, sum liggur á Netflix, er júst tað slagið av sjónvarpi. Ikki undirhald, men ein uppliving, sum letur upp tilvitið og tyngir. Ein spegilsmynd, vit ikki vilja síggja, men sum vit í veruleikanum ikki hava ráð at venda okkum frá.

Ein óhugnalig søga – og eitt ógvusligt hví
Røðin er fangandi frá fyrsta dramatiska minuttinum. Tvey løgreglufólk bróta seg inn í eini vanlig hús í einum enskum býi og handtaka 13 ára gamla Jamie Miller. Hann er ákærdur fyri at hava dripið 13 ára gomlu Katie Leonard. Lítla løtu seinni fáa vit at vita, at tað er hann, sum hevur framt brotsgerðina.

So hví skulu vit halda á at hyggja? Tí Adolescence setur ikki spurningin, um hann gjørt tað – men heldur setur røðin ein órógvandi spurning um hví.

Og tað er júst her, at røðin tekur okkum í hondina – og leiðir okkum gjøgnum eina søgu, sum følist alt annað enn fiktiv. Ein søga, sum er merkt av einum tættum samanspæli millum brotsgerð, sálarfrøði, sosialan harðskap og samfelagsligt svik. Jamie er ikki eitt ódjór. Hann er eitt barn. Eitt barn, sum brotnar – mitt í okkara egnu samtíð.

Jamie – eitt barn, sum hvørvur frammanfyri okkum
Gjøgnum fýra intensar og meistaraliga væl gjørdar partar fáa vit innlit í lívið hjá Jamie. Hann býr saman við foreldrum sínum og stórusystur síni. Hann gongur í skúla, hevur vinir og er fakliga væl fyri. Alt sær út til at vera normalt. Men undir yvirflatuni er hann í einari kreppu, sum ongin vaksin hevur borið eygað við.

Tað, sum Jamie stríðist við, er eitt eitrandi mannfólka-ideali – tað, sum ofta verður kallað The Man Box. Ein hugsan um, at ein veruligur maður skal vera kynsliga virkin, sterkur, dominerandi og uttan kenslur. Jamie er bara 13. Hann veit ikki, hvat hann skal gera við seg sjálvan. Men samfelagið krevur longu, at hann skal vera ein "rættur" maður.

Tá ið hann verður kallaður ein “incel” – ein, ið er stakur uttan at vilja tað – av einum floksfelaga, er tað byrjanin til eitt innara kollaps. Og tá Katie, gentan hann hevur gott eyga til, ger grin við honum á sosialu miðlunum, verður tað ov nógv. Hann verður ikki bara avvístur – men útihýstur, spottaður, skammaður. Og í honum veksur sjálvshatur og vónloysi, meðan sjálvsvirðið brotnar.

Eitt filmsligt meistaraverk – og ein kenslulig marra
Tað er ein frægd at hyggja at hesi røðini. Hvør partur er tikin upp í einum - ein "oner" sum tey kalla tað. Tað er ein long upptøka uttan klipping. Slíkar upptøkur krevja sjálvandi ómetaliga góðar førleikar, men akkurát í hesari røðini virkar tað ikki uppblást. Heldur dregur hesin upptøku hátturin okkum hyggjarar heilt inn í sama rúm sum Jamie og hansara familja. Vit sleppa ikki undan. Júst sum tey ikki sleppa undan. 

Tá Jamie verður handtikin og má lata seg úr klæðum til eina DNA roynd, sær kameraið einki av kroppinum – men ístaðin hvílir tað á andlitinum hjá pápanum, Eddie. Eitt andlit, merkt av skelki og stíðsvilja. Eingin klipping verjir okkum frá tí, vit síggja. Eingin stíling. Bara ein ófiltreraður veruleiki.

Ein brotin skipan – og eitt samfelag, ið svíkur
Hvør partur av røðini varpar ljós á ymiskar partar av søguni – og samstundis ymiskar samfelagsligar trupulleikar, sum sníkja seg inn. Í øðrum parti eru vit í skúlanum, har løgreglan roynir at finna útav, hvussu nakað so ræðuligt kundi henda millum børnini. Í skúlanum er ein bardagi millum allar næmingarnar. Teir syrgja. Teir eru forvirraðir. Teir flenna. Tað, sum røðin vísir - uttan at siga tað - er, hvussu illa fyrireikaðir skúlar eru til at taka sær av sálarligum kreppum.

Í triðja parti situr Jamie saman við sálarfrøðinginum, Briony, á stovninum, hann er afturhildin á, meðan hann bíðar eftir at sleppa fyri rættin. Samtalan millum tey bæði er syrgilig og hjartaskerandi. Hann roynir at forklára seg - roynir at kenna seg nóg góðan. Hann mutlar: “Eg eri ljótur.” Og seinni: “Dámar tær meg?” Tá merkist, at tað, ið Jamie tørvar, er ikki friður ella revsing. Tað er at verða sæddur.

Tað er 14 ára gamli, Owen Cooper, ið spælir leiklutin sum Jamie. Hetta er hansara fyrsti filmsleiklutur. Og tað, hann fær burturúr, er ótrúligt. Hann skiftir milllum tað barnsliga og tað áleypandi - og djúpa sálarkreppu. Kameraið fylgir honum, og tú gloymir ofta, at hetta bert er sjónvarp.